(Θεατρική Παράσταση)
Φωτό: Θ. ΓκόνηςΠέμπτη 27 και Παρασκευή 28 Ιουλίου 2023
Ώρα έναρξης: 21:00
Αρχαίο Θέατρο Γιτάνων, Θεσπρωτία
Οι προκρατήσεις θέσεων έχουν αρχίσει στα digitalculture.gov.gr και nationalopera.gr
Στο πλαίσιο του θεσμού «Όλη η Ελλάδα ένας πολιτισμός» που διοργανώνει το Υπουργείο Πολιτισμού, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας θα φιλοξενήσει στις 27 και 28 Ιουλίου 2023 στο Αρχαίο Θέατρο Γιτάνων τη θεατρική παράσταση «Κουρά», σε κείμενο της Γλυκερίας Μπασδέκη και σκηνοθεσία του Θοδωρή Γκόνη.
Συντελεστές
Ο Μέγας Κουρέας και η Κορυφαία (ενός χορού που δεν υπάρχει πια), βρίσκονται ολομόναχοι μαζί σ’ έναν κόσμο κατεστραμμένο, αφύσικο και αγνώριστο πια. Με μέσον σωτηρίας ένα ψαλίδι κουράς και τον κατακερματισμένο Λόγο προσπαθούν να θυμηθούν όσα ξέχασαν και να επαναφέρουν τη φυσική τάξη των πραγμάτων. Σ’ αυτή την προσπάθεια, η κουρά της Κορυφαίας - αμνού αποτελεί την έσχατη χειρονομία στην υπονόμευση της φυσικής τάξης και της επανάληψης ως εθιμικού δικαίου που κρατά την κοινότητα σε συνοχή. Τα μαλλιά προσφέρονται με αντάλλαγμα έναν νέο, ‘’ανάλαφρο’’ και ‘’αναμάρτητο’’ εαυτό. Το κειρόμενο σώμα πρέπει να λατρευτεί, αλλιώς η τελετή θα μείνει μόνον στην περιγραφή και η φύση θα ξαναγίνει αμείλικτη.
Η Κουρά είναι μια αλληγορία περί φύσεως, μια σκληρή και τρυφερή τελετουργία σ’ έναν διαλυμένο κόσμο που αντιστέκεται στη φυσική καταστροφή του. Ο Μέγας Κουρέας και η Κορυφαία, ’’το τελευταίο ζευγάρι στη γη’’, θα αλληλολατρευτούν για να μπορέσουν να σώσουν τη Μητέρα Φύση τους, τη Μεγίστη Κομμώτρια των πάντων.
Η παράσταση
Σε ένα υπαίθριο σκηνικό ετοιμάζεται η μεγάλη γιορτή της κουράς. Οι καλεσμένοι σχηματίζουν έναν κύκλο και ξεκινούν να τραγουδούν σιγανόφωνα ένα ρεμίξ από Δημοτικά τραγούδια και ψαλμούς. O Mέγας Κουρέας (Χάρης Χαραλάμπους-Καζέπης) στέκεται στο υπερυψωμένο βάθρο του, στη σκηνή περιμένοντας την έναρξη της κουράς. Στη θυμέλη, τον βωμό της κουράς, η Κορυφαία του ιδιότυπου αυτού χορού (Αναστασία Χατζάρα) τροχίζει το κουροψάλιδο εκφέροντας με συγκίνηση τα λόγια της: αποσπάσματα από τα Γεωργικά του Βιργίλιου, τα Εἰδύλλια του Θεόκριτου (Με πρόβειο κόκκινο μαλλί στόλισε τη λεκάνη, αυτόν που με βαρέθηκε να τον μαγέψω πάλι…), τον Οἰκονομικό του Ξενοφώντα (φύσιν χρῆναι πρῶτον τῆς γῆς εἰδέναι… κάλλιστόν τε καὶ ἄριστον ἥδιστον ἀπὸ γεωργίας τὸν βίον ποιεῖσθαι…), τα Πολιτικά του Αριστοτέλη (Πασῶν τῶν ἐπιστημῶν μήτηρ τε καὶ τροφὸς Γεωργία ἐστί…) και αποσπάσματα από το Μεγάλο Ευχολόγιο της Εκκλησίας.
Η Κορυφαία της Κουράς παραδίδει το ψαλίδι εξαγνισμένο στον Μέγα Κουρέα. Μπροστά του στέκονται στη σειρά οι υποψήφιοι προς κουρά: Ένας βοσκός κρατώντας ομοίωμα κριαριού, ένας υποψήφιος Μοναχός πριν δεχθεί το σχήμα, μια μάνα κρατώντας ομοίωμα βρέφους, όλοι σαν έτοιμοι από καιρό. Ο Μέγας κουρέας τότε τρεις φορές θα δώσει στον κειρόµενο το ψαλίδι της κουράς του και ο κειρόμενος άλλες τρεις αντίστοιχα θα αντιδώσει το ψαλίδι διαμέσου της Κορυφαίας .
Οι Μουσικοί ξεκινούν τον σκοπό τους. Ψαλμωδίες συνοδεύουν τα λόγια του Μεγάλου Κουρέα που σε καθέναν από τον κειρόμενο απευθύνει τα ξεχωριστά λόγια ευχών και παραίνεσης σε μια νέα ακέραια και καθαρή ζωή…
Ο συμβολισμός της κουράς
Οι καλλιτεχνικές και πολιτιστικές κοινότητες διαδραματίζουν μοναδικό και καίριο ρόλο επηρεάζοντας τον τρόπο που ζούμε, δρούμε και σκεφτόμαστε. Η λέξη κουρά σημαίνει κούρεμα και ανήκει σε μια πολύ μεγάλη αρχαία οικογένεια λέξεων. Προέρχεται από το αρχαίο ρήμα «κείρω», που δεν σημαίνει μόνο «κουρεύω» αλλά γενικώς κόβω/αποκόβω, μιας και από το ίδιο ρήμα προέρχεται και η λέξη «κέρμα», δηλαδή το κομματάκι/τεμάχιο που χρησιμοποιείται με τη σημασία του μικρού νομίσματος. Η κουρά, με την έννοια της κοπής, έχει πολλαπλές συνδηλώσεις θετικές και αρνητικές, καλύπτοντας ένα ευρύτατο φάσμα εκφάνσεων του ανθρώπινου βίου και πολιτισμού. Η μυθολογική βασίλισσα Βερενίκη, για παράδειγμα, αφιέρωσε τα μαλλιά της ως πράξη όρκου υπέρ της νίκης του συζύγου της Πτολεμαίου Γ’ του Ευεργέτη, για να μεταμορφωθεί στη συνέχεια αυτή η κόμη της στον ομώνυμο αστερισμό.
Πολλαπλές οι αναφορές της αρχαίας ελληνικής γραμματείας για την κουρά ως ένδειξη πένθους: Ο Ορέστης αφήνει μια μπούκλα του στον τάφο του πατέρα του Αγαμέμνονα ως έκφραση της βαθιάς θλίψης του. Η Ηλέκτρα κόβοντας τα μαλλιά της εξωτερίκευσε την οδύνη για τις συμφορές της. Οι Μυρμιδόνες κάλυψαν με τις κόμες τους το νεκρό σώμα του Πατρόκλου, ενώ ο Αχιλλέας, που είχε τάξει τα μαλλιά του στον Σπερχειό ποταμό εφόσον επέστρεφε από την Τροία, τα εναπέθεσε τελικά στη νεκρική κλίνη του αγαπημένου του συμπολεμιστή.
Στο πεδίο των θρησκειών, η συμβολική κοπή τούφας μαλλιών των προσήλυτων συνεχίζεται έως τις ημέρες μας, ως ένδειξη πίστης και αναγέννησης, ενώ η ολοκληρωτική αφιέρωση στους θεούς προϋποθέτει την οριστική μεταμόρφωση του ατόμου, δια μέσου της τελετουργίας της κουράς των ορθόδοξων καλογέρων ή των εσαεί εν χρω κεκαρμένων μοναχών βουδιστικών και άλλων ταγμάτων.
Η Τριχοκουρία (ή και κουρά) κατά την τελετή του βαπτίσματος αποτελεί σύμβολο της υπακοής και της θυσίας και συνοψίζει τη σημασία του μυστηρίου: την αποκατάσταση του ανθρώπου ως του πιο τέλειου δημιουργήματος του Θεού.
Η κουρά των προβάτων, τέλος, αποτελεί αρχέγονη τελετουργική ομαδική διαδικασία, που συμβάλλει στην κοινοτική αλληλεγγύη και η αναβίωσή της αποτελεί μια μορφή νέας οικολογίας, ένα πανηγύρι κι ένας μυστικός ύμνος στη δύναμη της φύσης και των εποχών της. Οι κτηνοτρόφοι καλούν φίλους και συγγενείς για να κουρέψουν τα πρόβατα, διαδικασία δύσκολη που απαιτεί «πολλά χέρια». Μετά τη δουλειά όμως ακολουθεί πάντα τρικούβερτο φαγοπότι για τους ‘καλεσμένους’ σε αυτή τη σημαντική στιγμή.
Επειδή η φετινή θεματολογία πραγματεύεται ζητήματα περιβαλλοντικής κρίσης, η πρόταση μας κινείται γύρω από την έννοια της κουράς ως διαδικασίας αναγεννήσεως. Από τον κούρο των προβάτων, στο κούρεμα των στρατιωτών, των φυλακισμένων, των μοναχών, η κουρά αποτελεί ένα από τα πιο δυνατά σύμβολα σύνδεσης με τη φύση. Τα μαλλιά προσφέρονται με αντάλλαγμα έναν νέο, ‘ανάλαφρο’ και ‘αναμάρτητο’ εαυτό. Μια χαρακτηριστική μαρτυρία άυλου πολιτισμού που αντιστέκεται μέσω του ‘μικροκλίματός’ της στη μεγάλη ‘κλιματική αλλαγή’, στην υπονόμευση δηλαδή της φυσικής τάξης, της αέναης χρονικότητας, και της επανάληψης ως εθιμικού ‘δικαίου’ και παράγοντα συνοχής της κοινότητας.
Πληροφορίες
